ستره محکمه

د ا.ا.ج اساسی قانون د(116- مې ) مادې دحکم مطابق قضائیه قوه د افغانستان داسلامي جمهوري دولت خپلواک رکن دی .

 قضائیه قوه له : سترې محکمې ، د استیناف له محکمو او ابتدائیه محکمو څخه جوړه ده چې تشکیلات او واکونه یې د قانون له لارې تنظیمیږي .

دافغانستان په قضایي نظام کې دسترې  محکمی معرفی

د1392 کال د تصویب شوی د افغانستان د اسلامي جمهوریت د قضائیه قوې د تشکیل اوواک قانون په موجب د نوې ستری محکمې له تشکیل وروسته دقضائیه قوې ترکیب په لاندې ډول دی

A   -  ستره  محکمه .

B  -  داستیناف محکمې

C  - ابتدائیه محکمې

د اساسي قانون  د116 – مې  مادې له مخې ستره محکمه د ستر قضایي ارګان په توګه د افغانستان د اسلامې  جمهوریت د قضائیه قوې په سرکی ځای لري .

ستره محکمه له (9) غړیو څخه تشکیل شویده او یوتن د جمهور رئیس له خوا د رئیس په توګه ټاکل کیږی .

 عالی شورا د لاندنیو واکونو درلودونکی ده

قضایی دندی او واکونه

یودیرشمه ماده

دسترې محکمې عالي شوري  ، په قضایي ساحه کې د لاندې دندو او واکونو لرونکې ده :

1.                پدې قانون او نوروقوانینو کې د اټکل شوو د احوالو مطابق دنوو دلایلو د ظهور پرسبب د دعوي د اړخ  داعتراض  پربنسټ د محکمو پرپریکړو باندې نوې کتنه .
2.                د قانون د حکمونو مطابق ، د محکمو دواک د تنازع حل .

3 -           دقانون دحکمونو مطابق دلوی څارنوال یا د دعوي د اړخ  د غوښتنې پربنسټ د موجهو دلایلو او دنه رفع کیدو وړ اړتیا د موجودیت په حال کې له یوې محکمې څخه بلې محکمې ته دقضیې د څیړلو د واک سپارل .

4-           دقانون د حکمونو مطابق ، بهرني دولت ته د هغه بهرني تبعه د اعادې په هکله د تصمیم نیول چې په جرم باندې مظنون یا تورن وي .

5-           د اساسي قانون د(28) مادې دحکم  په حدودو کې بهرني دولت ته د هیواد د هغه تبعې دتسلیمولو په هکله د تصمیم نیول چې په جرم باندې مظنون یا تورن وي .

6-           د قانون دسم تطبیق او د قضایي رویي د وحدت د تأمینیدو په منظورد استهدائیو څیړل او محکمو ته د توضیحاتو ورکول .

7-           د مقرراتو ، لایحو ، تعلیماتنامو او لارښوونو څیړل او تصویبول .

8-           دقانون دحکمونو مطابق ، د جمهور رئیس لخوا د قاضیانو د عزل دمنظورۍ تروخته د جنحې یا جنایت د ارتکاب په صورت کې له دندې څخه د قاضیانو د مؤقت انفصال څیړل .

9-           له دندې څخه په راپیدا شوو جرمونو کې دقاضیانو محاکمه .

 اداري دندې اوواکونه

دوه دیرشمه ماده :

دسترې محکمې عالی شوري په اداري اومالي ساحه کې د لاندې دندو او واکونو لرونکې ده :

1-           د قضائیه قوې د تشکیل او بودجې څیړل

2-           دقانون دحکمونو مطابق دقضاتو د قضایې انسلاک  تصویبول وړاندیز، مقررول ، تبدیلول ، ترفیع تقاعد او نورې ذاتي چاري .

3-           د دې قانون د حکمونو مطابق جمهوري ریاست مقام ته د محکمو د تأسیسولو او دهغو د قضایي او اداري واک د ټاکلو د وړاندیز تصویبول .

4-           دقانون د حکمونو مطابق دجمهوري ریاست مقام ته د قاضیانو او قضایي مستشارانو دټاکلو د وړاندیز تصویبول .

5-           د محکمو د فعالیت د پرمخ بیولو به منظور د لازمو تسهیلاتو تأمینول .

6-           د قاضیانو او نورو منسوبینو د حقوقی پوهې د سطحې د لوړیدو  په منظور د قضایي زده کړې د امکاناتو دبرابرولو لپاره د لازمو تدبیرونو نیول .

7-           دقاضیانو او محررینو د زده کړه ییزو برنامو د تدارک او جوړیدو او په هغو پورې د اړوندو چارو  د تنظیم په منظور، د لازمو تدبیرونو نیول .

8-           دمحکمو د کلنۍ احصائیي او فعالیتونو د رپوټ څیړل .

9-           د قضایي چارو دپلټنې ، تدقیق او مطالعاتو د پایلو څیړل او د نیمګړتیاوو د لرې کیدو او دمحکمو دکړنو د توحیدولو او سمون په موخه ، د تدبیرونو نیول .

10-         دجمهوري ریاست مقام ته د محکوم علیه قاضیانو د مجازاتو د عفوې اوکمولو وړاندیز.

11-         د نورو هغو دندو څیړل او د واکونو اعمالول چې په دې قانون ، اساسي قانون او نورو تقنیني سندونو کې تصریح شویدي .

په افغانستان کې د قضایي تشکیلاتو تفصیل عبارت دی :

لومړی – په ستره محکمه کې :  مدنی ، سوداګریزو ، عمومی جزا ، عامه امنیت ، نظامی جرایمو ، د امنیت او عامه منفعت پرخلاف جرمونو ، عامه حقوقو دیوانونه ، د ښځی پرعلیه د تاوتریخوالی قضایاوو او کوچنیانو سرغړونو ته د رسیده ګۍ دیوان .

دهردیوان دندی د سترې محکمې یو غړی او یوشمیر قضایي مستشاران پرمخ وړی .

دوهم : استیناف محکمي : دهرولایت په مرکزکې د استیناف محکمی یو ریاست شتون لري چې د لاندنیو دیوانونو درلودونکی دی :

*             - دعمومي جزا دیوان

*             - دعامه امنیت دیوان

*             - مدنی او دشخصیه احوالو دیوان

*             - دعامه حقوقو دیوان

*             - سوداګریز دیوان

*             - دکورني اوبهرنی امنیت پرخلاف جرمونو دیوان

*             - دښځی پرعلیه د تاوتریخوالی قضایاوو ته درسیده ګۍ دیوان

*             - د کوچنیانو سرغړونی ته درسیده ګۍ دیوان

*             - ترافیکی دیوان

*             - نظامي دیوان

*             - دشخصیه احوالو دیوان

*             - له اداري فساد څخه د راولاړوشویو جرمونو ته درسیده ګۍ دیوان

درییم – ابتدائیه محکمی : د ولایتونو په مرکزونو کی په ښاري ابتدائیه محکمو او هری ولسوالۍ په مرکزونوکی د ولسوالیوپرمحکمو شامل دي .

څلورم – نورې محکمی : لکه د کوچنیانو محکمې ، د ښځې پرعلیه د تاوتریخوالي جرمونو ته درسیده ګۍ محکمې ، مالیاتي محکمې ، د دولتي املاکو د عصب محکمی  ، فامیلي محکمې ، سوداګریزې ابتدائیه محکمې او دنشه یي توکیو محکمې .

پنځم : د وثایقو ادارې : د ادارې د ټولو ولایتونو په مرکزونو کې قرارلري او دخلکو داړتیاوړ اسناد توثیقوي او په ولسوالیو کی  د وثایقو چارې د ولسوالیو دمحکمو په واسطه ترسره کیږي .

دسترې محکمې مرکزي تشکیلات

د1382 کال د اساسي قانون پرموجب دمحکمو د اداري چارو دتنظیم او په قضائیه ځواک کی د اصلاحاتو د رامینځته کولو په موخه د قضائیه قوې ، عمومی اداري آمریت تشکیل شوی چې د لاندنیو ریاستونو له لاری اړوندی چاری ترسره کوي :

1-           دمقام د دفتر ریاست : د قاضی القضات د دفتر چارې ، ملاقاتونه ، بین المللی مسایل او بهرنۍ اړیکې تنظیموي .

2-             دسترې محکمې د تحریراتو ریاست : د عرایضو چاری تنظیموی او د سترې محکمې اړیکی د جمهوري ریاست له مقام ، ملی شورا اونورو دولتي او غیردولتي مراجعو سره ټینګوي .

3-           دسترې محکمې دعالي شورا د دارالانشاء ریاست : د ستری محکمې دعالی شورا اجرائیوي او دسکرتریت چارې تنظیموي او د دی شورا مصوبی ، یاد داشتونه ، قرارونه او پریکړې تسوید او نهایي کوي  او له تصویب وروسته یې اړوندو مراجعو ته ابلاغوي .

4-           دتدقیق اومطالعات عمومي ریاست : دا ریاست د محکمو استهداګانی ، او د قاضیانو د قضایی کادر دارتقا پوری اړوند مسایل ترغور اومطالعې لاندې نیسی او تدقیقی نظریي څرګندوي او د وروستی غور په موخه یي دسترې محکمې عالي شورا ته ارجاع کوي ، سربیره پردې د قوانینو او قضایي لوایحو چاری تسوید او تدوینوي او همدارنګه د قضایي مرافقو د توحید په موخه لازم حقوقی او قضایي مطالعات سرته رسوي .

5-           د قضایي پلټنې ریاست : د محکمو چارې په عادي ( نوبتي ) توګه په هرو دریوکلونو کی او په اختصاصي ډول دغوښتنی پرمهال ترعادی اقتضاي پلټنې لاندی نیسي .

6-           د افتاء عمومی ریاست :  دقضایي استفتاأتو پروړاندې د فتوا په صادرولو لاس پورې کوي .

7-           دخپرونو ریاست : د قضائیه قوې فرهنګې اوخپرنیزی چارې دقضا مجلې ، میزان جریدې د خپراوی ، د قضا دکتابتون ، دقضایې کتابونو او رسالو دخپرولو په ډګرونو کې تنظیم او اجرا کوي .

8-           مالي او اداري ریاست : د سترې محکمې مالي ، اداري ، حسابي چارې داړوندو قوانینو ، مقرراتو او لایحو مطابق تنظیموي ، همدارنګه د قضائیه ځواک د املاکو ، اونویو دانیو په جوړولو او له هغو څخه په ساتنه موظف دی .

9-           دکنترول او څارنې ریاست : د قضائیه ځواک په لیکوکې له اداري فساد سره د مبارزی دنده په غاړه لري .

10-         دبشری زیرمو ریاست : د قضائیه ځواک د منسوبینو ذاتي چاری اعم له تقرر، تبدل، ترفیع او تقاعد  اجراء کوي .

11-         دقضایي تعلیماتو ریاست : دقضایي ستاژچارې تنظیموی دقاضیانو لپاره په خدمت کې داخل روزنیز پروګرامونه پرمخ وړي

12-         دپالیسي اوپلان ریاست : پروګرام جوړوونکی ریاست دی او د قضائیه ځواک ټول پروګرامونه ، پلانونه اوپالیسۍ ترتیب او په دی تړاو بیلابیل رپوټونه ترتیب او خپلومراجعو ته یې استوي  .